Ik kan het niet helpen, ik heb bij dat woord direct het nummer ‘Changes’ van de film Shrek in mijn hoofd. Nu maken Shrek en Fiona inderdaad ook heel wat veranderingen door in al die films, maar hier thuis gebeurt er ook heel wat. Toen oudste tien jaar werd was ik ineens moeder van een tiener. Jemig. Nu gaat oudste na de zomer naar het voortgezet onderwijs, met verse beugel en al. Voor haar behoorlijk wat veranderingen en voor mij, haar moeder dus ook. Bij het afscheid van de basisschool moesten de leerlingen over een vuurtje heen springen. Juf was geïnspireerd door het over vuur springen bij het lokale Midzomerfeest . Een prachtig overgangsritueel vond ik het. Hoewel voor school betrekkelijk nieuw, is het al een oeroud gebruik.
Over vuur springen werd vanouds gedaan halverwege het voorjaar, rond 1 mei, om de lente te vieren en zelf ook een nieuw begin te maken. Ook wel rond midzomer, bij de zomerzonnewende. Vroeger was men nog meer dan nu aangewezen op de natuur en de seizoenen en deze lange dag met licht en warmte werd dus dankbaar gevierd. Soms werd men er zelf ook nog vurig van. Later is het op veel plekken verschoven naar het st.Jansfeest, dat net na midzomer valt. Vergelijkbaar is het Joelblok: een boomstronk die met de winterzonnewende aangestoken werd. Men vierde dat na deze dag de zon en daarmee licht en warmte terug kwamen. In sommige plaatsen worden kerstbomen verbrand net na Nieuwjaar. Zo snel na de zonnewende kun je toch al zien dat de dagen lengen. Ik word daar zelf altijd ook een beetje lichter van. Bij het oogstfeest werd de allerlaatste korenschoof gezamenlijk gedorst en daarna verbrand. En denk eens aan het paasvuur en de lampionnen bij het st.Maartenfeest. Er zijn voorbeelden te over van het ritueel gebruik van vuur en in onze contreien weet men daar ook best wel bij te feesten.
Vuur werd en wordt gebruikt bij vele rituelen. Rituelen zijn er overal en altijd al geweest, maar veel zijn wel in de vergetelheid geraakt of veranderd. Het gebruik als dank bij de seizoenswisselingen en de opbrengsten van de natuur heeft een vruchtbare associatie. Maar vuur zuivert ook en brandt weg wat je niet meer nodig hebt: letterlijk of figuurlijk. Zo hoef je geen onnodige ballast mee te nemen. Vuur geeft ook warmte en licht en geeft je kracht mee voor je volgende levensfase. Dat vuur ook gevaarlijk is, geeft een extra dimensie: je moet het risico er voor over hebben! Hoe graag wil je van je lasten af – of je zonden achter je laten?
Rituelen die nu ook nog voorkomen zijn de overgangsrituelen: het markeren van het overgaan van de ene levensfase naar de andere. Zo zijn daar geboorte, puberteit, huwelijk, sterven – maar ook bij andere veranderingen zijn rituelen welkom. Je leven wordt immers anders, en door een ritueel voel je die stap duidelijker, heeft de stap zelf betekenis. Door de stap zelf in een vorm te gieten is het wellicht gemakkelijker omgaan met de veranderingen die je in het dagelijks leven ondervindt. Wat meer is: ook de omgeving van degene die de stap maakt ondergaat verandering. Vrouw wordt moeder, echtgenoot wordt weduwnaar. Door een ritueel wordt ook dit duidelijker erkend.
Mijn oudste sluit dus met een vuursprong de periode van de basisschool af en gaat gezuiverd en met nieuwe kracht naar het voortgezet onderwijs. En ik laat los en groei een stukje mee. In een andere levensfase of omstandigheid verander je en je omgeving verandert mee. Daarbij is het natuurlijk niet zo dat je iemand anders wordt. Je blijft jezelf - als het goed is! -, al kun je wel onvermoede kanten van jezelf tegenkomen. Met een beetje geluk word je meer jezelf. Zoals Ezel en de Gelaarsde Kat in een Shrekfilm zingen: ‘Thank you for letting me be myself again’ !
Ik heb gebruik gemaakt van Google en de volgende boeken:
- Goden en sjamanen in Noordwest-Europa – Linda Wormhoudt, 2008
- Culture, people, nature - Marvin Harris, 1993
Maestro, muziek! https://www.youtube.com/watch?v=E6xxgNTaiQs en https://www.youtube.com/watch?v=LlpyGhg6TXY